Gwisg ysgol

Does dim rheol bod yn rhaid i’ch ysgol gael gwisg ysgol ond mae llawer o ysgolion yn dewis cael un. Mae’n helpu pawb yn yr ysgol i deimlo’n rhan o’r un gymuned. Os yw pawb yn gwisgo’r un wisg mae llai o bwysau arnoch i wisgo’r math ‘iawn’ o ddillad, a gall atal bwlio rhag digwydd oherwydd y math o ddillad rydych yn eu gwisgo. Hyd yn oed os nad oes gan yr ysgol wisg ysgol, gall fod ganddi ‘god gwisg’ sy’n cynnwys rheolau cyffredinol am y mathau o ddillad y cewch (neu na chewch) eu gwisgo yn yr ysgol.

Mae Llywodraeth Cymru wedi cyhoeddi ‘canllawiau statudol’ ynghylch gwisg ysgol. Nid yw Canllawiau Statudol yn ‘gyfraith’ OND mae’n rhaid i’r bobl sy’n gwneud penderfyniadau am wisg ysgol – llywodraethwyr a phenaethiaid – ystyried y canllawiau pan fyddant yn rhoi polisi gwisg ysgol ar waith neu os ydynt yn newid polisi gwisg ysgol.

Mae’r canllawiau statudol y newid y canllawiau a oedd ar waith cyn hynny, sy’n golygu

• Pan fydd yr ysgol yn pennu neu’n newid ei bolisi gwisg ysgol, bydd angen ystyried pa mor hawdd yw prynu’r wisg ysgol.
• Mae’n rhaid i’r ysgol wneud yn siŵr nad yw’n dweud mai dim ond bechgyn neu merched (neu’r rheini sy’n eu hystyried eu hunain yn fechgyn neu’n ferched) sy’n cael gwisgo gwahanol fathau o ddillad, e.e. ni ddylai polisi gwisg ysgol sy’n cael ei roi ar waith neu’n cael ei newid nodi ‘sgertiau i ferched a throwsus i fechgyn’.
• Dylai’r polisi gwisg ysgol fabwysiadu dull synhwyrol a hyblyg yng nghyswllt gwisg ysgol pan mae’n boeth neu’n oer iawn, neu os oes math arall o dywydd eithafol.

Gallwch ddarllen y Canllawiau Statudol ar gyfer cyrff llywodrathu ysgolion ynghylch gwisg ysgol a pholisïau ymddangosiad yma.

Os oes polisi gwisg ysgol eisoes ar waith yn eich ysgol a bod dim cynlluniau i newid y wisg ysgol, efallai na fydd y canllawiau statudol yn berthnasol, ond efallai y byddwch yn gallu herio’r polisi gwisg ysgol os yw’n gwahaniaethu yn eich erbyn, er enghraifft, oherwydd eich rhyw/rhywedd, eich hil neu’ch crefydd, neu’ch anabledd. Mae rhagor o wybodaeth am gael eich trin yn annheg yn yr ysgol i’w gweld yma.

Os oes gan eich ysgol (neu’r ysgol y byddwch yn mynd iddi) wisg ysgol, fe ddylai fod ganddi ddogfen ysgrifenedig, o’r enw ‘polisi gwisg ysgol’ sy’n cynnwys holl fanylion y wisg. Bydd rhai ysgolion yn cynnwys eu polisi gwisg ysgol yn y prosbectws ynghyd â manylion eraill am yr ysgol, neu gallai’r polisi gwisg ysgol fod ar wefan yr ysgol neu yn y ‘cytundeb cartref/ysgol’.

Os yw eich ysgol wedi dewis cael gwisg ysgol, mae’n debyg y bydd rheolau’r ysgol yn dweud bod yn rhaid i chi ei gwisgo i ddod i’r ysgol. Efallai y bydd yr ysgol am eich disgyblu os nad ydych yn gwisgo’r wisg gywir, ond fe ddylai gael gwybod yn gyntaf a oes gennych reswm da dros beidio â gwisgo’r wisg. Os yw eich gwisg yn fudr a heb gael ei golchi, neu os ydych wedi colli rhywbeth ac wedi methu â chael eitem newydd yn ei le, efallai na fydd yn briodol i’r ysgol eich cosbi.

Mae’n rhaid i’ch ysgol wneud yn siŵr bod y wisg yn addas i’r holl disgyblion. Weithiau fydd y wisg ddim yn addas, er enghraifft os ydych wedi bod mewn damwain ac wedi torri’ch braich neu’ch coes. Efallai fod gennych gyflwr hirdymor sy’n ei gwneud yn anodd i chi wisgo math penodol o ddillad. Weithiau, efallai y byddwch eisiau gwisgo rhywbeth nad yw’n rhan o’r wisg ysgol oherwydd eich crefydd. Os oes gennych reswm fel hyn sy’n ei gwneud yn anodd i chi wisgo’r wisg ysgol, mae angen i chi drafod hyn â’r ysgol, oherwydd gallai hynny olygu eich bod yn destun gwahaniaethu – ac efallai y bydd yn rhaid i’r ysgol newid ei pholisi gwisg ysgol.

Os nad oes gan eich ysgol wisg ysgol, ac os yw’n meddwl cyflwyno un, neu os oes ganddi wisg ysgol y mae am ei newid, fe ddylai’r ysgol siarad â’r disgyblion (yn ogystal â’r rheini a’r athrawon) ynglŷn â hynny. Os yw eich ysgol yn bwriadu newid y wisg ysgol, gallai gynnwys y Cyngor Ysgol yn ei thrafodaethau. Does dim rhaid i’r ysgol wneud yr hyn rydych chi ei eisiau, ond mae’n rhaid iddi ystyried eich barn. Hefyd, mae’n rhaid i’ch ysgol ystyried Canllawiau Statudol Llywodraeth Cymru ar Wisg Ysgol a Pholisïau Ymddangosiad, sy’n cael eu hegluro mewn rhagor o fanylder yn yr adran uchod.

Ddylai’r wisg ysgol ddim bod mor ddrud fel ei bod yn anodd i chi gael y wisg iawn. Mae grant hanfodion ysgol ar gael yng Nghymru a fydd yn helpu rhai teuluoedd sy’n ei chael yn anodd prynu gwisg neu unrhyw adnoddau hanfodol erailll ar gyfer yr ysgol. Dylech gysylltu â’ch awdurdod lleol i gael gwybod mwy. Os nad ydych yn gwybod pa un yw eich awdurdod lleol, gallwch gael gwybod ar-lein.

Os nad ydych yn hoffi’r wisg ysgol, dyw hynny ddim yn rheswm digon da i beidio â’i gwisgo. Ond os oes gennych reswm penodol pam na allwch wisgo rhywbeth sy’n rhan o’r wisg ysgol, neu os ydych eisiau gwisgo rhywbeth nad yw’n rhan o’r wisg, efallai y bydd yn rhaid i’ch ysgol feddwl yn ofalus am ei gwisg ysgol. Mae’n bosib y bydd yn rhaid i’r ysgol adael i chi wisgo rhywbeth nad yw’n rhan o’r wisg ysgol, neu fe allai fod yn torri’r gyfraith.

Rhai enghreifftiau:

• Mae rhai pobl ag Anhwylderau’r Sbectrwm Awtistig yn ei chael yn anodd gwisgo rhai mathau o ddillad
• Mae rhai crefyddau’n mynnu bod eu dilynwyr yn gwisgo eitemau penodol
• Mae rhai pobl ifanc yn arddel rhywedd penodol, ond mae’r ysgol eisiau iddynt wisgo gwisg y rhywedd arall

Fe ddylech chi a’ch rhieni, neu’r sawl sy’n gofalu amdanoch, siarad â’r ysgol i drafod y rhesymau pam nad ydych eisiau gwisgo’r wisg ysgol. Gan amlaf, fe ddylech allu dod i gytundeb â’r ysgol ynglŷn â’r hyn y cewch ei wisgo fel bod pawb yn hapus. Os nad yw hynny’n bosib, ac os ydych yn meddwl nad yw’r ysgol yn gwrando arnoch, fe allech benderfynu mynd â’r mater ymhellach.

Mae angen i’ch ysgol feddwl yn ofalus am y rhesymau pam nad ydych yn gwisgo’r wisg ysgol er mwyn gwneud yn siŵr nad yw’n torri’r gyfraith ac yn eich trin yn annheg. Os yw’r ysgol yn gwrando arnoch, ond bod ganddi ei rhesymau da ei hun dros beidio â newid y wisg, efallai y byddwch mewn trafferth os byddwch yn parhau i wisgo rhywbeth nad yw’n rhan o’r wisg ysgol. Efallai y cewch eich anfon adref i newid, a dod yn ôl i’r ysgol yn gwisgo’r wisg iawn. Fe ddylai’r ysgol ddweud wrth eich rhieni neu’ch gofalwyr fod hyn wedi digwydd. Weithiau, efallai na fydd yn bosib i chi newid – er enghraifft os ydych wedi colli eich gwisg ysgol a heb gael amser i gael gwisg arall yn ei lle. Mae angen i’r ysgol ymdrin â hyn yn rhesymol a pheidio â’ch cadw o’r ysgol am fwy o amser na sy’n angenrheidiol.

Os byddwch yn cael eich anfon adref i newid eich gwisg ysgol neu i ddelio ag unrhyw agwedd arall o ran sut rydych chi’n edrych (fel torri eich gwallt) er mwyn i’ch ymddangosiad fod yn unol â’r polisi gwisg ysgol, ac nad ydych chi’n dod yn ôl cyn gynted â phosibl, efallai y bydd yr ysgol yn eich marcio fel ‘absenoldeb heb awdurdod’.

Os byddwch yn parhau i ddod i’r ysgol heb y wisg iawn, gallai eich ysgol gymryd camau mwy difrifol, yn unol â’i pholisi rheoli ymddygiad, ac efallai y cewch eich gwahardd. Dim ond os daw hi i’r pen ddylai’r ysgol ystyried gwaharddiad.