Rydw i’n cael fy nhrin yn annheg yn yr ysgol

Os oes rhywbeth yn digwydd yn yr ysgol sy’n effeithio ar bob disgybl neu ar grŵp o ddisgyblion, ac sy’n annheg yn eich barn chi, dylech godi hynny gyda’r Cyngor Ysgol. Gallai fod ynglŷn â faint o waith cartref rydych yn ei gael, neu reol newydd sydd wedi’i chyflwyno. Efallai y byddwch hefyd eisiau gofyn i’r Cyngor Ysgol drafod rhywbeth rydych chi’n meddwl ddylai ddigwydd yn yr ysgol. Ond fydd y Cyngor Ysgol ddim yn gallu ymdrin â materion unigol. Os yw’n rhywbeth penodol iawn i chi, bydd angen i chi ymdrin â’r mater mewn ffordd wahanol.

Mae cael eich bwlio’n brofiad ofnadwy. Efallai fod arnoch ofn siarad am yr hyn sy’n digwydd i chi, ond gorau po gyntaf y dywedwch wrth rywun er mwyn gallu datrys y mater.

Os nad ydych eisiau siarad â rhywun yn yr ysgol yn syth bin, ac os na allwch siarad â’ch rhieni, gallwch gysylltu â sefydliad sy’n rhoi cyngor a chymorth dros y ffôn neu ar-lein – a does dim rhaid i chi ddweud pwy ydych chi. Weithiau, gall siarad â rhywun arall helpu.

Mae’n ofynnol i bob awdurdod lleol yng Nghymru gael gwasanaeth cwnsela annibynnol ar safle pob ysgol uwchradd i blant a phobl ifanc rhwng 11 ac 18 oed, ac i blant blwyddyn 6 yn yr ysgol gynradd. Er ei fod yn yr ysgol, mae’n rhaid iddo fod yn annibynnol, sy’n golygu nad yw’n gysylltiedig â’r ysgol. Gall siarad â chwnselydd eich helpu i gael gwybod beth rydych chi eisiau ei wneud am y bwlio.

Os ydych chi eisiau siarad â’r ysgol ynglŷn â bwlio, dylai fod gan eich ysgol bolisi ymddygiad ac weithiau polisi gwrth-fwlio pwrpasol. Dylai’r ddogfen hon fod ar gael ar wefan yr ysgol, neu gallwch ofyn amdani’n uniongyrchol gan yr ysgol, ac fe ddylai nodi’r camau i chi roi gwybod am bryder ynglŷn â bwlio.

Yn dibynnu ar sut rydych yn cael eich bwlio, gallai’r sawl sy’n eich bwlio hefyd fod yn torri’r gyfraith. Gall hyn gynnwys pan fo’r sawl sy’n eich bwlio’n eich brifo, neu pan fo’r bwlio’n gysylltiedig â rhywbeth fel eich hil neu eich rhywedd. Efallai y bydd yr ysgol yn cysylltu â’r heddlu, neu efallai y byddwch chi neu eich rhieni eisiau gwneud hynny os yw’r ymddygiad yn parhau ac nad oes dim yn newid.

Nid dim ond plant sy’n bwlio plant eraill. Mae’n bosib y byddwch yn cael eich bwlio gan athro neu athrawes. Mae’n rhaid i athrawon wneud yn siŵr bod amgylchedd yr ystafell ddosbarth yn addas ar gyfer dysgu, ond mae’n rhaid iddyn nhw wneud yn siŵr bod unrhyw gamau disgyblu maen nhw’n eu cymryd yn yr ysgol yn parchu eich urddas a’ch hawliau.

Os ydych chi’n meddwl bod athro neu athrawes yn eich trin yn annheg, efallai y byddwch yn gallu datrys y mater drwy siarad â’r athro neu’r athrawes, neu â’ch athro neu athrawes dosbarth, pennaeth y flwyddyn, neu bennaeth yr ysgol. Efallai y bydd un o’ch rhieni’n gallu eich helpu. Os na allwch ddatrys y mater, gallwch ddefnyddio trefn gwyno’r ysgol i geisio gwneud hynny. Fe ddylai fod gan bob ysgol drefn gwyno.

Dyw’r ysgol ddim yn cael eich trin yn annheg oherwydd anabledd sydd gennych. Mae ystyr benodol i ‘anabledd’ o dan y gyfraith. Mae’n golygu “nam corfforol neu feddyliol sy’n cael effaith sylweddol a hirdymor ar eich gallu i gyflawni gweithgareddau arferol o ddydd i ddydd”.

Mae ‘nam corfforol’ yn effeithio ar eich corff. Gall fod yn rhywbeth fel epilepsi neu ganser, neu barlys yr ymennydd. Bydd gennych nam corfforol os nad ydych yn gallu gweld neu glywed yn iawn, neu os na allwch ddefnyddio eich coesau neu eich breichiau.

Gall ‘nam meddyliol’ fod yn rhywbeth fel Awtistiaeth neu anawsterau dysgu, neu anawsterau emosiynol neu ymddygiad.

Weithiau, efallai y bydd yr ysgol yn gwneud penderfyniad sy’n annheg ond y mae’n gallu ei gyfiawnhau – er enghraifft, os ydych yn defnyddio cadair olwyn a bod yr ysgol yn dweud na chewch fynd ar drip ysgol am na fyddai’n ddiogel. Os yw’r ysgol wedi cynnal asesiad iechyd a diogelwch sy’n dweud na fyddai’n ddiogel mynd â chi, fe allai fod modd cyfiawnhau’r penderfyniad. Os nad yw’r ysgol wedi cynnal asesiad, a dim ond wedi tybio na fyddai’n ddiogel i chi fynd, byddai’n fwy anodd cyfiawnhau’r penderfyniad hwnnw.

Dylech bob amser geisio datrys unrhyw faterion fel hyn drwy siarad â’ch athro neu athrawes neu rywun arall yn yr ysgol. Os nad ydyn nhw’n gallu eich helpu, gallwch ddefnyddio trefn gwyno’r ysgol, ac apelio i Dribiwnlys Addysg Cymru os yw’r problemau’n parhau.

Does dim rhaid i chi fod yn anabl i ddioddef gwahaniaethu ar sail anabledd. Efallai eich bod yn cael eich trin yn annheg oherwydd bod un o’ch ffrindiau’n anabl. Efallai fod pobl eraill yn eich bwlio oherwydd eich cyfeillgarwch. Mae hynny’n cyfrif fel gwahaniaethu ar sail anabledd. Efallai hefyd y cewch eich trin yn annheg yn yr ysgol oherwydd bod rhywun yn meddwl bod gennych anabledd – hyd yn oed os nad oes gennych un. Os ydych yn cael problemau fel hyn, fe ddylai eich ysgol eu datrys. Os na fydd yn gwneud hynny, efallai y gallwch apelio i Dribiwnlys Addysg Cymru.

Mae gan athrawon hawl i ymdrin â’ch ymddygiad os ydych wedi torri un o reolau’r ysgol neu god ymddygiad yr ysgol. Pan fyddant yn gwneud hyn, mae’n rhaid iddynt ymddwyn yn rhesymol, a pharchu eich hawliau a’ch urddas. Ddylai eich athrawon byth ymddwyn yn dreisgar tuag atoch na’ch cam-drin. Mae athrawon ac aelodau eraill o staff yr ysgol yn cael defnyddio’r hyn sy’n cael ei alw’n ‘rym rhesymol’ i’ch atal rhag brifo eich hun neu rywun arall, neu rhag difrodi eiddo neu darfu ar yr ysgol. Os ydych yn meddwl eich bod wedi cael eich trin yn annheg am dorri un o reolau’r ysgol neu oherwydd eich ymddygiad, cewch gwyno i’r ysgol. Os oes athro neu athrawes wedi eich brifo, efallai y byddwch am roi gwybod i’r heddlu, a fydd yn gallu ymchwilio i’r hyn sydd wedi digwydd. Cewch wybod mwy am beth fydd yn digwydd os ydych mewn trafferth yn yr ysgol yma.

Os ydych yn torri polisi ymddygiad yr ysgol dro ar ôl tro, neu’n gwneud rhywbeth difrifol iawn fel anafu disgybl arall neu athro neu athrawes, efallai y bydd eich ysgol yn ystyried eich gwahardd. Gallwch gael eich gwahardd am hanner diwrnod, diwrnod, ychydig ddyddiau neu fwy na hynny. Mewn achosion difrifol mae’n bosib y cewch eich gwahardd o’r ysgol yn barhaol. Mae’n rhaid i’r ysgol ystyried yr holl opsiynau sydd ar gael cyn eich gwahardd. Mae’n rhaid iddi ddilyn trefn benodol hefyd cyn eich gwahardd, gan gynnwys ymchwilio i’r hyn a ddigwyddodd a siarad â chi amdano. Os cewch eich gwahardd, mae gennych hawl i apelio, felly os ydych wedi cael eich trin yn annheg, fe ddylech wneud hynny.

Mae’n rhaid i’r ysgol wneud yn siŵr nad yw’n eich trin yn annheg wrth eich gwahardd oherwydd rhywbeth fel eich hil neu eich rhywedd neu anabledd.