- Mae gan blant a phobl ifanc yng Nghymru lais yn y penderfyniadau sy’n effeithio arnynt
- Mae llawer o gyfleoedd i chi i gymryd rhan mewn penderfyniadau ynglŷn â’r ffordd mae eich ysgol yn cael ei rhedeg
- Mae gan y rhan fwyaf o ysgolion yng Nghymru Gyngor Ysgol i leisio barn y disgyblion pan fydd penderfyniadau’n cael eu gwneud yn yr ysgol
Rydych yn treulio llawer o amser yn yr ysgol, felly mae’n iawn i chi gael lleisio barn am yr hyn sy’n digwydd yno. Efallai mai eich rhieni neu’r sawl sy’n gyfrifol amdanoch sydd wedi dewis eich ysgol i chi – ond fe gewch chi ddweud eich dweud ynglŷn â’r ffordd mae’r ysgol yn cael ei rhedeg. Mae Llywodraeth Cymru wedi cydnabod pwysigrwydd sicrhau bod gan blant a phobl ifanc lais go iawn pan fydd penderfyniadau’n cael eu gwneud yn yr ysgol, a dyna pam mae’n rhaid i bob ysgol gael Cyngor Ysgol.
Mae'n rhaid cael Cyngor Ysgol ym mhob ‘ysgol a gynhelir’ yng Nghymru (heblaw ysgolion meithrin ac ysgolion babanod). Mae’n rhaid i’r pennaeth a llywodraethwyr yr ysgol wrando ar unrhyw fater y mae’r Cyngor Ysgol yn ei godi â nhw, ac ystyried safbwyntiau’r Cyngor Ysgol wrth wneud penderfyniadau. Mae’n rhaid i’r pennaeth a’r llywodraethwyr roi gwybod i’r Cyngor Ysgol am yr hyn y maen nhw’n bwriadu ei wneud ynglŷn ag unrhyw fater mae’r Cyngor Ysgol wedi’i godi, neu am unrhyw benderfyniad sydd wedi’i wneud.
Dylai’r Cyngor Ysgol gynnwys o leiaf un disgybl o bob grŵp blwyddyn yn yr ysgol, o flwyddyn 3 i fyny. Y ffordd orau o ddewis pobl i fod ar y Cyngor Ysgol yw cynnal etholiadau cyfrinachol yn yr ysgol, lle mae’r disgyblion yn dewis pa ddisgyblion fydd yn eu cynrychioli. Fe ddylech gael cyfle i bleidleisio dros yr ymgeiswyr yn eich grŵp blwyddyn. Os oes gan rai o’r disgyblion yn eich ysgol anghenion dysgu ychwanegol, fe ddylent hwythau gael eu cynrychioli ar y Cyngor Ysgol hefyd.
Yn y rhan fwyaf o ysgolion, mae gormod o ddisgyblion i bawb allu bod yn aelod o’r Cyngor Ysgol, ond fe allai hynny ddigwydd. Dylai o leiaf un disgybl o bob grŵp blwyddyn yn yr ysgol, o flwyddyn 3 i fyny, fod ar y Cyngor Ysgol. Os mai dim ond rhai o’r disgyblion sydd ar y Cyngor Ysgol, fe ddylai pob disgybl gael pleidlais gyfrinachol i ethol cynrychiolwyr eu grŵp blwyddyn ar y Cyngor Ysgol.
Mae rhai penderfyniadau a thrafodaethau nad yw’r Disgybl Lywodraethwyr yn cael cymryd rhan ynddynt. Mae hyn yn cynnwys trafodaethau am aelodau o’r staff a hefyd am ddisgyblion unigol.
Lle i chi gael lleisio eich barn yw’r Cyngor Ysgol. Os na chewch eich ethol i’r Cyngor Ysgol, fe ddylech allu dweud wrth aelod o’r Cyngor Ysgol beth yw’r pwnc neu’r cwestiwn rydych am ei godi ac fe ddylai ef neu hi allu ei drafod yng nghyfarfod y Cyngor Ysgol, a siarad â’r pennaeth amdano ar eich rhan. Fe ddylech gael gwybod beth sy’n digwydd.
Mae ysgolion yng Nghymru’n cynnig cyfleoedd eraill i ddisgyblion i gymryd rhan yn yr hyn sy’n digwydd yn yr ysgol. Mae rhaglenni Ysgolion Eco a Llysgenhadon Ifanc yn ddwy o’r ffyrdd hyn i gymryd rhan a dylanwadu ar y ffordd mae eich ysgol yn cael ei rhedeg. Efallai y byddwch hefyd yn gallu cymryd rhan drwy gynnal clybiau i ddisgyblion eraill. Drwy gymryd rhan weithgar ym mywyd yr ysgol, rydych yn fwy tebygol o allu lleisio eich barn.
Mae’r rheolau’n wahanol i Gynghorau Ysgol mewn ysgolion arbennig cymunedol ac ysgolion arbennig sefydledig. Nid oes rhaid i'r ysgolion hyn gael Disgybl Llywodraethwyr, ond fe ddylai fod Cyngor Ysgol yn yr ysgolion hyn hefyd.
Dim ond mewn ‘ysgolion a gynhelir’ yng Nghymru y mae’n rhaid cael Cyngor Ysgol. Ysgolion sy’n cael eu rhedeg gan yr Awdurdodau Lleol yw’r rhain – rydym yn eu galw’n ysgolion ‘gwladol’ neu’n ysgolion cyfun weithiau. Os ydych yn mynd i ysgol annibynnol (lle mae eich rhieni neu rywun arall yn gorfod talu ffioedd i chi gael mynd yno) does dim rhaid cael Cyngor Ysgol – ond mae’n bosib y bydd yna Gyngor Ysgol neu ryw ffordd arall o gymryd rhan ym mywyd yr ysgol.