Clybiau a gweithgareddau wedi’u trefnu

  • Efallai y byddwch am dreulio rhywfaint o’ch amser hamdden yn cymryd rhan mewn gweithgareddau wedi’u trefnu naill ai yn yr ysgol neu’r tu allan i’r ysgol
  • Os oes rhywbeth ar gael yn eich ardal chi, fe ddylech gael cyfle i gymryd rhan yn yr un ffordd â phawb arall
  • Fe ddylech deimlo’n ddiogel wrth gymryd rhan mewn gweithgareddau wedi’u trefnu

Mae llawer o weithgareddau ar gael i blant a phobl ifanc yng Nghymru mewn clybiau ac mewn sefydliadau eraill. Mae gallu manteisio ar y gweithgareddau hyn yn gyfle i chi i arfer eich hawl i orffwys a hamddena, ac fe ddylech gael yr un cyfleoedd â phob plentyn arall yn eich ardal i gymryd rhan. Fe ddylech hefyd deimlo’n ddiogel wrth gymryd rhan mewn gweithgareddau sydd wedi’u trefnu gan glwb, a phan fyddwch yno, hyd yn oed os nad ydych yn gwneud dim byd.

Clybiau a gweithgareddau wedi’u trefnu

Oes modd fy atal rhag ymuno â chlwb neu weithgaredd am reswm fel fy rhyw neu fy hil neu fy nghrefydd?
Mae gennych hawl i beidio â bod yn destun gwahaniaethu – sef cael eich trin yn wahanol neu’n annheg am ryw reswm. Yng Nghymru, mae cyfreithiau cydraddoldeb yn golygu na ddylech gael eich atal rhag ymuno â chlwb neu gymryd rhan mewn gweithgaredd oherwydd rhywbeth fel eich rhyw, eich hil neu eich crefydd.

Mae rheol arbennig sy’n golygu y gall clwb neu weithgaredd, mewn rhai achosion, fod ar gyfer un grŵp penodol o bobl yn unig. Mae gan glwb neu sefydliad hawl i osod cyfyngiadau o’r fath os yw’n helpu grŵp o bobl sydd dan ryw fath o anfantais.

Oes rhywbeth y gallaf ei wneud os ydw i’n cael ymuno â chlwb ond fy mod yn dal i gael fy nhrin yn wahanol?
Mae gwahaniaethu’n ymwneud â mwy na dim ond cael ymuno â chlwb neu gymryd rhan mewn gweithgaredd. Fe ddylech gael yr un cyfleoedd yn union â phawb arall yn y clwb a ddylech chi ddim cael eich trin yn wahanol nac yn annheg yn unrhyw ffordd. Gallai hyn gynnwys cael llysenw sy’n gwneud hwyl am ben rhywbeth fel eich rhyw neu eich crefydd neu anabledd, neu pan fo pobl yn cymryd yn ganiataol fod pethau y gallwch neu na allwch eu gwneud os ydych yn anabl. Gall hyn ddigwydd weithiau am nad yw pobl wedi meddwl am yr hyn maen nhw’n ei wneud, neu am nad ydynt yn deall bod yr hyn maen nhw’n ei ddweud yn gallu brifo neu wahaniaethu yn erbyn rhywun arall. Weithiau, gall ddigwydd am fod rhywun yn ei wneud yn fwriadol.

Mae gwahaniaethu fel hyn yn anghywir ac yn erbyn y gyfraith, p’un a yw’n digwydd ar ddamwain neu’n fwriadol. Os ydych yn meddwl ei fod wedi digwydd ar ddamwain, efallai y gallech siarad â’r person neu’r bobl dan sylw ac esbonio beth yw’r broblem. Os ydych yn meddwl bod rhywun yn eich trin yn wahanol yn fwriadol, neu os nad ydych wedi gallu esbonio beth sydd wedi digwydd wrth rywun sydd wedi bod yn eich trin yn wahanol ar ddamwain, neu am nad ydynt yn deall, gallech ystyried gwneud cwyn i geisio datrys y mater.

Oes modd i mi gael fy ngadael allan o weithgaredd oherwydd fy mod yn anabl?
Yn ogystal â’ch hawl i chwarae, os ydych yn anabl yn unrhyw ffordd, mae gennych hawl i gael cymorth i fyw bywyd llawn a gweithgar. Mae hyn yn golygu y dylech gael cyfleoedd i chwarae a chymryd rhan mewn gweithgareddau hamdden yn yr un modd â phob plentyn arall yng Nghymru. Mae’n rhaid i sefydliadau a chlybiau wneud addasiadau rhesymol i’ch helpu i gymryd rhan mewn gweithgaredd os ydych yn anabl. Bydd yr hyn sy’n rhesymol yn dibynnu ar faint y clwb a’r hyn y bydd angen ei wneud.
Beth os ydw i eisiau cymryd rhan mewn gweithgaredd sydd ddim ar gael yn fy ardal i?
Mae llawer o weithgareddau i blant a phobl ifanc yn dibynnu ar oedolion, a fydd naill ai’n wirfoddolwyr neu wedi sefydlu busnes. Mae’n rhaid cael oedolion yno er mwyn gwneud yn siŵr eich bod yn ddiogel a’ch bod yn gallu cymryd rhan yn llawn yn y gweithgareddau, ac i wneud unrhyw waith trefnu sydd ei angen, er enghraifft dod o hyd i rywle i gynnal y gweithgaredd. Does dim cyfraith i orfodi oedolion i wneud hyn – bydd yn dibynnu pwy sydd o gwmpas, beth yw eu sgiliau ac a ydynt yn hapus i gynnal clwb neu weithgaredd.
A fyddaf yn cael cymryd rhan mewn gweithgaredd os nad ydw i’n siarad Cymraeg?
Yng Nghymru, mae rhai gweithgareddau a rhai sefydliadau’n cael eu rhedeg yn Gymraeg yn bennaf. Mae’r Gymraeg yn iaith swyddogol yng Nghymru, ac mae Llywodraeth Cymru eisiau gwneud yn siŵr bod digonedd o gyfleoedd i bobl i ddysgu a siarad Cymraeg, ym mhob rhan o Gymru. Ddylech chi ddim cael eich rhwystro rhag ymuno â gweithgaredd os nad ydych yn siarad Cymraeg, ond ddylech chi ddim disgwyl i’r gweithgaredd gael ei gynnal yn ddwyieithog.
A allaf sicrhau bod gweithgaredd ar gael yn Gymraeg?
Mae Cymru’n wlad ddwyieithog ac mae’r Gymraeg a’r Saesneg yn ieithoedd swyddogol. Mae gan rai sefydliadau, ond nid pob un, gyfrifoldeb i sicrhau bod gwasanaethau ar gael yn Gymraeg ac yn Saesneg, ond dyw hynny ddim yn wir am sefydliadau preifat ar hyn o bryd. Os ydych yn cymryd rhan mewn gweithgaredd sy’n cael ei gynnal gan sefydliad cyhoeddus fel y cyngor neu brifysgol, fe ddylech gael defnyddio’r Gymraeg. Fel arall, bydd yn dibynnu ar y bobl sy’n cynnal y gweithgaredd a’r adnoddau sydd ganddynt i ddarparu’r gwasanaeth hwn. Os mai sefydliad preifat sy’n darparu’r gweithgaredd ac nad oes yr un o’r oedolion sy’n darparu’r gweithgareddau’n siarad Cymraeg, bydd yn anodd cynnal y gweithgaredd neu’r clwb yn Gymraeg. Cewch ddewis cymryd rhan yn y gweithgaredd neu beidio.
Sut fyddaf i’n gwybod a yw’r clwb gweithgareddau’n cael ei redeg yn ddiogel?
Mae’n rhaid gwirio oedolion sy’n trefnu gweithgareddau gyda phlant er mwyn bod yn siŵr nad ydynt wedi brifo plant yn y gorffennol neu wedi gwneud rhywbeth a allai olygu eu bod yn peryglu plant.

Os nad yw eich clwb yn rhan o glwb ar ôl ysgol sy’n gysylltiedig â’r ysgol, fydd Estyn ddim yn ei arolygu, ond mae’n rhaid i’r bobl sy’n ei gynnal wneud yn siŵr ei fod yn cael ei redeg yn ddiogel.

Beth os oes rhywbeth yn digwydd mewn clwb gweithgareddau sy’n fy mrifo neu’n gwneud i mi deimlo nad ydw i’n ddiogel?
Os oes plant eraill yn y clwb sy’n gwneud i chi deimlo’n anhapus neu os yw eu hymddygiad yn gwneud i chi deimlo’n anghyfforddus, ac os nad ydych yn teimlo y gallwch ddweud rhywbeth wrth y plant dan sylw, dylech siarad â’r oedolion sy’n cynnal y gweithgaredd. Os yw hynny’n anodd i chi, siaradwch â’ch rhieni neu ag oedolyn arall rydych yn ymddiried ynddo i wrando arnoch a’ch helpu.

Os bydd rhywbeth yn digwydd neu os ydych yn teimlo’n anghyfforddus ynglŷn ag ymddygiad oedolyn yn y clwb, dylech ddweud wrth oedolyn arall rydych yn ymddiried ynddo. Efallai y bydd hynny’n anodd i chi ond ddylech chi ddim cael niwed na chael eich cam-drin gan oedolyn, yn enwedig un sydd i fod i fod yn gofalu amdanoch. Os nad oes rhywun rydych yn teimlo’n gyfforddus yn trafod yr hyn sy’n digwydd gydag ef neu hi, gallwch gysylltu â llinellau cymorth fel Childline neu Meic. Fe fyddan nhw’n gallu gwrando arnoch a’ch helpu i benderfynu beth i’w wneud nesaf.