- Fe ddylai eich barn gael ei hystyried pan fydd penderfyniadau’n cael eu gwneud am ba fath o addysg sy’n iawn i chi – a dylai’r penderfyniadau bob amser fod yn seiliedig ar yr hyn sydd orau i chi
- Os ydych yn byw gyda chyflwr neu anabledd sy’n ei gwneud yn anodd i chi i ddysgu, neu’n ei gwneud yn fwy anodd i chi i gymryd rhan ym mywyd yr ysgol, dylai eich addysg ystyried unrhyw gymorth neu gefnogaeth ychwanegol sydd eu hangen arnoch
- Gall llawer o blant a phobl ifanc gael y math iawn o addysg mewn ysgol brif ffrwd – ac os nad yw hynny’n bosib, mae ysgolion arbennig i helpu plant sydd ag anghenion cymhleth
Dyw eich hawl i gael addysg ddim yn newid am eich bod yn ei chael yn fwy anodd dysgu na phlant neu bobl ifanc eraill. Mae pob plentyn yn dysgu’n wahanol, ac mae pob plentyn yn dysgu yn ôl ei gyflymder ei hun, felly mae’n rhaid i ysgolion ac athrawon ystyried hynny. Mae’n fwy anodd i rai plant a phobl ifanc gael y math iawn o addysg.
Efallai fod gennych anghenion dysgu ychwanegol sy’n golygu bod angen help ychwanegol arnoch i ddysgu’n effeithiol. Gallai hyn olygu bod gennych anabledd hefyd. Efallai nad ydych yn cael trafferth dysgu, ond bod gennych anabledd sy’n ei gwneud yn fwy anodd i chi gymryd rhan yn llawn ym mywyd yr ysgol. Os oes gennych anghenion dysgu ychwanegol a/neu anabledd, mae angen i’ch ysgol eich helpu er mwyn sicrhau nad ydych yn wynebu rhwystrau yn yr ysgol.
Rydym yn defnyddio’r term Anghenion Dysgu Ychwanegol i ddisgrifio rhywun sy’n cael trafferth dysgu ond mae’n gallu golygu llawer o wahanol bethau, gan gynnwys anawsterau gyda:
- rhywfaint neu’r cwbl o’r gwaith mae’n rhaid i chi ei wneud yn yr ysgol
- darllen, ysgrifennu, gwaith rhif neu ddeall gwybodaeth
- mynegi eich hun neu ddeall beth mae pobl eraill yn ei ddweud
- gwneud ffrindiau neu ymwneud ag oedolion
- ymddwyn yn iawn yn yr ysgol
- cadw trefn arnoch chi eich hun
Efallai fod gennych anghenion synhwyraidd neu gorfforol a allai effeithio arnoch yn yr ysgol.
Mae’n bwysig cofio bod pob plentyn yn wahanol felly dyw’r ffaith eich bod yn ei chael yn anodd gwneud rhai pethau neu’r ffaith eich bod yn meddwl nad ydych yn symud yn eich blaen yn yr un ffordd â’ch ffrindiau ddim o reidrwydd yn golygu bod gennych anghenion dysgu ychwanegol.
Mae rhai pobl yn cael eu geni gyda chyflwr penodol sy’n golygu ei bod yn fwy anodd iddynt ddysgu. Ond weithiau dyw hi ddim yn hawdd gweld a oes angen mwy o gymorth arnoch tan i chi ddechrau mewn cylch chwarae neu yn yr ysgol. Mae’n bosib y byddwch wedi dod o hyd i ffordd o ymdopi â rhai o’r heriau rydych yn eu hwynebu, ond dyw hynny ddim yn golygu na ddylech gael cymorth a chefnogaeth.
Efallai y bydd eich rhieni’n poeni am sut rydych yn dod yn eich blaen yn yr ysgol, neu efallai y bydd athro neu athrawes neu gynorthwyydd dosbarth yn sylwi ar rywbeth sy’n wahanol. Os ydych yn anhapus neu’n poeni am sut mae pethau’n mynd yn yr ysgol, dylech siarad â’ch rhieni, ac fe ddylen nhw drafod y mater â’r ysgol. Os na allwch siarad â’ch rhieni, ewch at athro neu athrawes neu at oedolyn arall yn yr ysgol rydych yn ymddiried ynddynt.
Mae dogfen o’r enw Cod Anghenion Dysgu Ychwanegol Cymru sy’n dweud beth fydd yn digwydd er mwyn sicrhau bod eich anghenion yn cael eu bodloni. Mae’r ddogfen hon yn cynnwys sut y dylai pawb sy’n rhan o’r broses hon ymddwyn. Efallai y bydd yn rhaid i chi siarad â gwahanol bobl wrth iddyn nhw geisio cael gwybod beth yw eich anghenion a sut y dylech gael cymorth. Byddwch yn adnabod rhai o’r bobl hyn o’r ysgol, ond efallai y bydd pobl o’r tu allan i’r ysgol yn rhan o’r broses hefyd. Weithiau bydd eich rhieni gyda chi pan fyddwch yn siarad â’r bobl hyn, ond weithiau bydd pobl eisiau siarad â chi ar eich pen eich hun.
Dylai pobl wrando ar eich barn a’i hystyried (yn ogystal â barn eich rhieni) wrth wneud penderfyniadau am sut i gefnogi eich anghenion.
Ar ôl iddynt siarad â phawb, fe ddylai eich athrawon a Chydlynydd Anghenion Dysgu Ychwanegol yr ysgol greu cynllun addysg unigol i chi er mwyn i chi gael yr holl help sydd ei angen arnoch yn yr ysgol.
Dyma ffordd arall o wneud yn siŵr eich bod yn cael yr help sydd ei angen arnoch i ddysgu. Os oes gennych lawer o wahanol anghenion, neu os nad ydych yn gwneud y cynnydd disgwyliedig arferol , efallai y cewch eich asesu ar gyfer Cynllun Datblygu Unigol. Dogfen yw hon sy’n cael ei pharatoi fel arfer gan eich ysgol, ac sy’n edrych ar eich holl anghenion a sut i’w bodloni.
Ar ôl yr asesiad, gallai eich ysgol neu’r Awdurdod Lleol benderfynu nad oes angen Cynllun Datblygu Unigol arnoch. Os felly, fe ddylai’r Awdurdod Lleol neu eich ysgol ysgrifennu atoch chi a’ch rhieni i roi gwybod i chi am y penderfyniad hwn.
Dogfen gyfreithiol yw’r Cynllun Datblygu Unigol. Bydd yn disgrifio eich holl anghenion a’r holl help ychwanegol sydd ei angen arnoch. Bydd copi o’ch Cynllun Datblygu Unigol yn cael ei roi i chi a’ch rhieni.
Gall rhan o’r Cynllun Datblygu Unigol gynnwys manylion yr ysgol y dylech fynd iddi er mwyn bodloni eich anghenion. Efallai mai’r ysgol rydych eisoes yn mynd iddi fydd hon, neu ysgol arall y mae eich rhieni’n meddwl fyddai’n well i chi. Mae’n rhaid i’r Awdurdod Lleol gytuno â dewis eich rhieni, os nad yw’r ysgol maen nhw wedi’i dewis yn anaddas i chi, neu os na fyddai eu dewis yn effeithio ar y plant eraill yn yr ysgol honno, neu os nad oes ffordd well o fodloni eich anghenion.
Os oes gennych Gynllun Datblygu Unigol sy’n enwi ysgol y dylech fynd iddi, mae’n rhaid i’r ysgol honno roi lle i chi.
Os nad oes gennych Gynllun Datblygu Unigol, neu os oes gennych Gynllun Datblygu Unigol ond nad yw’n enwi ysgol benodol, cewch wneud cais am le mewn ysgol o dan bolisi mynediad arferol yr ysgol honno.
Cewch apelio’n uniongyrchol i Dribiwnlys Addysg Cymru os ydych yn anghytuno â phenderfyniad sydd wedi’i wneud amdanoch. Bydd yn rhaid i chi lenwi ffurflen gais ysgrifenedig, felly efallai y bydd angen i chi ofyn i rywun eich helpu. Cewch ddewis ‘cyfaill achos’ i’ch helpu os ydych am gyflwyno’r apêl eich hun.
Mae’n bosib hefyd i’ch rhieni apelio yn erbyn penderfyniad sydd wedi’i wneud am eich anghenion addysgol arbennig a’ch addysg. Mae ganddyn nhw hawl i apelio hyd yn oed os ydych chithau wedi apelio drosoch eich hun.
Byddwch. Oherwydd eich bod yn cael apelio i Dribiwnlys Addysg Cymru drosoch eich hun, fe ddylai eich ysgol neu eich Awdurdod Lleol ddweud wrthych pan fydd gennych hawl i wneud hynny.
Cewch. Cewch apelio yn erbyn penderfyniad hyd yn oed os yw eich rhieni wedi apelio hefyd. Efallai y bydd gennych resymau gwahanol dros apelio, neu efallai y byddwch am gael penderfyniad gwahanol. Gall eich rhieni eich helpu gyda’ch apêl hyd yn oed os ydyn nhw wedi apelio hefyd.
Gall y rheswm (neu’r rhesymau) pam mae gennych Anghenion Dysgu Ychwanegolhefyd fod yn ‘anabledd’. Mae yna ddiffiniad cyfreithiol o ‘anabledd’ sy’n cynnwys pethau sy’n effeithio ar eich corff a’ch meddwl sy’n ei gwneud yn fwy anodd fyth i chi gymryd rhan mewn gweithgareddau arferol. Mae’n rhaid i’ch ysgol a’ch Awdurdod Lleol wneud yn siŵr nad ydych yn cael eich trin yn annheg oherwydd anabledd, heblaw bod rheswm da dros hynny. Cewch wybod mwy am hyn yn ein hadran am gael eich trin yn annheg yn yr ysgol.
Dyw bod ag anabledd ddim yn golygu bod gennych anghenion dysgu ychwanegol. Ond efallai fod gennych anghenion eraill y dylai eich ysgol eu hystyried er mwyn i chi gael cymryd rhan ym mywyd yr ysgol a chael addysg gyflawn. Efallai eich bod yn cael trafferth cerdded, neu efallai eich bod yn defnyddio teclyn cymorth clyw. Efallai fod cyflwr fel epilepsi neu ganser arnoch. Os oes gennych anabledd, ddylech chi ddim cael eich trin yn annheg yn yr ysgol oherwydd hynny. Mae’n rhaid i’r ysgol hefyd wneud ‘addasiadau rhesymol’ i wneud yn siŵr nad yw’n ei gwneud yn anodd i chi fynd i’r ysgol a chael addysg.
Bydd yr hyn sy’n cyfrif fel addasiad rhesymol yn dibynnu ar eich anabledd a sut y mae’n effeithio arnoch. Gallai fod yn rhywbeth mor syml â gadael i chi ddefnyddio rhyw fath o offer i’ch helpu i ddysgu fel pawb arall. Weithiau, gall mynd i mewn i adeilad yr ysgol fod yn broblem – felly efallai y byddai ramp mynediad yn gwneud pethau’n haws i chi os ydych yn defnyddio cadair olwyn, neu efallai y bydd angen lifft arnoch i fynd o un llawr i’r llall yn yr ysgol. Does dim rhaid i’r ysgol wneud popeth – ond mae’n rhaid iddi wneud yr hyn sy’n rhesymol. Efallai na fydd yn rhesymol gwneud rhywbeth a fydd yn gostus iawn ac os mai dim ond ychydig bach y bydd yn gwella pethau i chi.
Fe ddylai eich ysgol feddwl sut i hwyluso pethau i chi cyn i chi ddod i’r ysgol a dechrau cael problemau. Fe ddylai ystyried y mathau o bethau a allai fod yn anodd i ddisgyblion anabl a gweithio allan sut i ymdrin â nhw. Er bod yn rhaid i’r ysgol geisio cael gwybod ymlaen llaw beth fyddai’n eich helpu, efallai na fydd wedi meddwl am bopeth. Os nad yw eich ysgol wedi gwneud rhywbeth a fyddai’n eich helpu, cofiwch drafod y mater â’r ysgol – efallai na fydd wedi sylweddoli sut y byddai hynny’n gallu eich helpu.
Dyw ysgolion ddim yn cael eich trin yn annheg oherwydd anabledd rydych yn byw gydag ef. Dyw’r ysgol ddim yn cael gwahaniaethu yn eich erbyn yn ystod y cam mynediad, ac fe ddylai ragweld sut y gallai wneud ‘addasiadau rhesymol’ i’w gwneud yn haws i chi fynd i’r ysgol a symud o gwmpas.
Os nad yw eich ysgol wedi eich helpu neu os cawsoch eich trin yn annheg oherwydd eich anabledd – hyd yn oed os nad oes gennych Anghenion Dysgu Ychwanegol– cewch apelio i Dribiwnlys AddysgCymru. Darllenwch fwy ar ein tudalen am gael eich trin yn annheg yn yr ysgol.