- Fel plentyn neu berson ifanc o dan 18 oed, mae gennych chi hawl i gael addysg, ond does dim rhaid i chi fynd i’r ysgol
- Eich rhieni sy’n gyfrifol am wneud yn siŵr eich bod yn cael addysg
- Pan wneir unrhyw benderfyniadau ynglŷn â sut a lle dylech chi gael eich addysg, dylai’r oedolion cysylltiedig ystyried eich barn, a gwneud penderfyniadau sydd er eich budd gorau chi
Yng Nghymru, os ydych chi rhwng 5 ac 16 oed, fe ddylech chi fod mewn addysg lawn amser, ond does dim rhaid i chi dderbyn eich addysg yn yr ysgol. Eich rhieni sy’n gyfrifol am benderfyniadau ynglŷn â’r ffordd yr ydych chi’n cael eich addysgu. Mae mwyafrif y rhieni yng Nghymru yn dewis anfon eu plant i’r ysgol ond mae opsiynau eraill ar gael.
- Gallai eich rhieni ddewis eich addysgu yn y cartref.
- Gallech fynd i Uned Cyfeirio Disgyblion
- Os ydych chi’n sâl am gyfnod hir, gallech gael rhywfaint o’ch addysg yn yr ysbyty neu yn rhywle arall
- Os ydych chi yn y ddalfa ieuenctid, mewn sefydliad i Droseddwyr Ifanc, mewn Uned Hyfforddi Ddiogel neu Gartref Diogel i Blant, dylech barhau i gael addysg
Cyn belled â’ch bod yn cael addysg sy’n datblygu eich personoliaeth a’ch talentau, eich galluoedd meddyliol a chorfforol, addysg sy’n eich dysgu ynglŷn â bod yn rhan o’r gymdeithas ac sy’n eich annog i barchu eich diwylliant eich hun a diwylliannau eraill, does dim gwahaniaeth yn lle mae’r addysg honno’n digwydd.
Yn y rhan hon o’r wefan, rydym yn edrych ar rai o’r cwestiynau a allai fod gennych chi ynglŷn â pheidio â mynd i’r ysgol – addysg yn y cartref, unedau cyfeirio disgyblion, beth sy’n digwydd os ydych chi wedi eich carcharu neu’n rhy sâl i fynd i’r ysgol. Os oes gennych chi unrhyw gwestiynau eraill ynglŷn â’ch hawliau a’r gyfraith gysylltiedig â mynd i’r ysgol, anfonwch e-bost atom ni: childrenslegalcentre@swansea.ac.uk
Eich rhieni, neu’r bobl sydd â chyfrifoldeb rhiant amdanoch chi, sy’n gorfod gwneud yn siŵr eich bod yn derbyn addysg. Os nad ydych chi yn yr ysgol, mae’n rhaid i’r Awdurdod Lleol lle rydych yn byw sicrhau bod eich addysg yn ‘effeithlon’, yn ‘addas’ ar gyfer eich oedran, eich gallu a’r hyn yr ydych chi’n diddori ynddo ac yn gallu ei wneud yn dda, a bod yr addysg yn un ‘lawn amser’.
Dyletswydd eich awdurdod lleol yw sicrhau bod plant a phobl ifanc yn derbyn addysg addas, hyd yn oed os nad ydynt yn yr ysgol. Os oes rheswm i’ch atal rhag mynd i’r ysgol – am eich bod yn sâl efallai, neu am eich bod wedi eich gwahardd o’r ysgol, fe ddylech chi ddal i dderbyn addysg.
Cewch dderbyn eich addysg yn y cartref os mai dyna mae eich rhieni’n ei deimlo sydd orau ar eich cyfer chi.
Gallech fynd i Uned Cyfeirio Disgyblion, sy’n fath o ysgol a sefydlir gan yr Awdurdod Addysg Lleol yn arbennig i blant a phobl ifanc nad oes modd iddynt fynd i ysgol ‘brif ffrwd’.
Os ydych chi’n methu â mynd i’r ysgol oherwydd cyflwr meddygol neu salwch, mae’n bosibl y bydd modd i chi gael addysg yn yr ysbyty. Mae mwy o wybodaeth am hyn yn y fan hon.
Os bydd eich rhieni, neu’r bobl sydd â chyfrifoldeb rhiant amdanoch chi, yn penderfynu bod yn well i chi gael addysg yn y cartref, mae ganddynt hawl i wneud y penderfyniad hwn. Gelwir hyn yn ‘Addysg Ddewisol yn y Cartref’. Dim ond os gall eich rhieni ddarparu addysg lawn amser ‘effeithlon’ ac ‘addas’ y mae ganddynt yr hawl i ddewis eich addysgu yn y cartref. Bydd y mwyafrif o’r rhieni sy’n dewis addysgu yn y cartref yn canolbwyntio ar sicrhau eich bod yn cael yr addysg orau ar eich cyfer chi. Gall derbyn addysg yn y cartref roi rhyddid i blant a phobl ifanc ddysgu mewn ffyrdd sy’n fwy addas ar eu cyfer na’r ysgol.
Os bydd eich rhieni yn penderfynu rhoi addysg i chi yn y cartref, mae’n rhaid i’r penderfyniad hwn gael ei wneud yn seiliedig ar eich budd gorau chi, yn hytrach na’u budd gorau hwy eu hunain. Rhaid iddynt hefyd fod yn ystyriol o’ch barn chi ynglŷn â chael eich addysgu yn y cartref, ac mae’n rhaid iddynt gofio y gallai hyn newid dros amser.
Os nad ydych chi wedi bod mewn ysgol erioed, nid oes yn rhaid i’ch rhieni roi gwybod i’r awdurdod lleol na fyddwch yn mynd i’r ysgol. Gallai eich rhieni fod eisiau cysylltu gyda’r Awdurdod Lleol er mwyn gweld pa fath o gymorth a allai fod ar gael iddynt os byddant yn addysgu yn y cartref, ond eu dewis hwy fydd hyn.
Os ydych chi yn yr ysgol ac yn mynd i symud i addysg yn y cartref, dylai eich rhieni ysgrifennu at eich ysgol er mwyn egluro eu bod yn mynd i roi addysg i chi yn y cartref. Rhaid i’r ysgol wedyn dynnu eich enw oddi ar gofrestr yr ysgol, a rhoi eich enw, a’ch cyfeiriad i’r awdurdod lleol o fewn 10 diwrnod.
Os ydych chi wedi cofrestru mewn ysgol arbennig ac mae eich rhieni’n penderfynu eu bod eisiau eich addysgu yn y cartref, mae’n rhaid i’r awdurdod lleol gytuno i hynny. Mae’n rhaid i’ch rhieni ysgrifennu i’r ysgol i ddweud ei bod eisiau eich addysgu yn y cartref, a bydd yr ysgol yn rhoi gwybod i’r awdurdod lleol. Bydd eich enw yn aros ar gofrestr yr ysgol nes i’r awdurdod gytuno i’r newid.
Mae’n rhaid i’r Awdurdod Lleol gael cofnod o’r plant nad ydynt yn yr ysgol ac nad ydynt yn cael addysg briodol yn unman arall; yn y cartref er enghraifft.
Os yw eich rhieni wedi penderfynu eich addysgu yn y cartref, bydd ar yr Awdurdod Lleol eisiau gwybod eich bod yn cael addysg lawn amser ‘effeithlon’ ac ‘addas’. Bydd yr Awdurdod Lleol yn cysylltu gyda’ch rhieni a siarad gyda chi a chyda nhw yn achlysurol er mwyn cael gwybod am yr addysg yr ydych yn ei derbyn. Gallai fod arnynt eisiau gweld rhywfaint o’r gwaith yr ydych wedi bod yn ei wneud a gofyn cwestiynau ynglŷn â’r hyn yr ydych yn ei ddysgu. Mae’n rhaid i’r Awdurdod Lleol gydnabod y gallai’r addysg yr ydych yn ei derbyn adref fod yn wahanol iawn i’r addysg y byddech yn ei derbyn yn yr ysgol ond y gall fod yn addysg lawn amser, ‘effeithlon’ ac ‘addas’ serch hynny.
Gall yr Awdurdod Lleol gyflwyno Gorchymyn Mynychu’r Ysgol i’ch rhieni, sy’n ei gwneud yn ofynnol iddynt eich cofrestru mewn ysgol benodol. Gallai hyn ddigwydd am fod yr Awdurdod Lleol yn poeni am y math o addysg yr ydych yn ei derbyn adref, neu am nad yw eich rhieni wedi rhoi digon o wybodaeth iddynt ynglŷn â’ch addysg.
Cyn y gall yr Awdurdod Lleol gyflwyno Gorchymyn Mynychu’r Ysgol, mae’n rhaid iddo roi o leiaf 15 diwrnod i’ch rhieni gael rhoi mwy o fanylion i’r Awdurdod Lleol, neu i egluro sut y byddant yn newid yr addysg y maent yn ei darparu fel ei bod yn addas, yn effeithlon ac yn un lawn amser. Os yw’r Awdurdod Lleol yn dal i boeni ynglŷn â’ch addysg, gall gyflwyno Hysbysiad o Fwriad i gyflwyno Gorchymyn Mynychu’r Ysgol. Mae hwn yn rhoi cyfle arall i’ch rhieni ddarparu gwybodaeth ynglŷn â’r addysg yr ydych yn ei derbyn yn y cartref, neu i herio’r Awdurdod Lleol.
Os cyflwynir Gorchymyn Mynychu’r Ysgol, rhaid i chi fod wedi eich cofrestru yn yr ysgol a enwir neu gallai eich rhieni gael eu herlyn yn y llys ynadon a gorfod talu dirwy pe byddai’r ynadon yn cytuno nad yw eich rhieni’n darparu addysg i chi.
Gall yr Awdurdod Lleol hefyd wneud cais am Orchymyn Goruchwylio Addysg sy’n ei gwneud yn ofynnol i chi a’ch rhieni ddilyn y cyfarwyddiadau a wneir ynddo. Mae Gorchymyn Goruchwylio Addysg yn rhoi’r hawl i’r Awdurdod Lleol fod yn gyfrifol am hysbysebu, cynorthwyo a rhoi cyfarwyddiadau er mwyn gwneud yn siŵr eich bod yn derbyn addysg briodol.
Os ydych chi’n cael eich addysgu yn y cartref ac eisiau mynd i’r ysgol, mae angen i chi drafod hyn gyda’ch rhieni (neu ofalwyr). Eich rhieni sy’n bennaf gyfrifol am wneud penderfyniadau ynglŷn â’ch addysg. Cyn belled â’u bod yn rhoi addysg dda i chi, mae’n annhebygol y bydd unrhyw un o’r awdurdod lleol yn ymyrryd ac yn gwneud i chi fynd i’r ysgol.
Wrth i chi fynd yn hŷn, efallai y byddwch yn fodlon parhau gyda’ch addysg yn y cartref, ond os hoffech chi fynd i’r ysgol bydd angen i chi geisio dod i gytundeb gyda’ch rheini ynglŷn â lle a sut y bydd eich addysg yn parhau. Eich rhieni sy’n gwneud y penderfyniad terfynol o hyd ond dylent drafod gyda chi a bod yn ystyriol o’ch barn wrth wneud y penderfyniad hwnnw.
Mae’n bosibl rhannu eich addysg rhwng y cartref a’r ysgol. Gelwir hyn yn addysg hyblyg a gall fod yn ddefnyddiol os nad ydych chi/eich rhieni eisiau i chi dreulio eich holl amser yn ysgol ond nad oes modd i’ch rhieni eich addysgu yn y cartref llawn amser. Os ydych chi’n derbyn addysg hyblyg, fe fyddwch yn dal wedi eich cofrestru gyda’r ysgol, ac yn cael rhai o’ch gwersi yn yr ysgol, ond byddwch hefyd yn cael eich addysgu yn y cartref. Nid ‘hawl’ yw cael addysg hyblyg ond gallai eich ysgol fod yn fodlon cytuno i drefniant o’r fath. Bydd angen i chi a’ch rhieni drafod hyn gyda’r ysgol.