Gwneud penderfyniadau am ofal meddygol

Ystyr ‘cydsynio’ yw rhoi caniatâd i rywun i wneud rhywbeth. Os ewch chi i weld meddyg neu i ysbyty neu i rywle arall i gael archwiliad neu driniaeth feddygol, mae angen i chi gytuno i hynny ddigwydd. Er mwyn gallu cytuno a rhoi eich caniatâd, mae’n rhaid i chi allu deall beth yw’r archwiliad neu’r driniaeth, a beth allai ddigwydd.  Rydym yn galw hyn yn ‘alluedd’. Mae’n rhaid i chi benderfynu drosoch eich hun, heb bwysau gan rywun arall i wneud y penderfyniad y naill ffordd na’r llall. Mae’n rhaid i chi hefyd fod wedi cael yr holl wybodaeth ynglŷn â’r driniaeth, gan gynnwys peryglon y driniaeth, a beth allai ddigwydd pe byddech yn penderfynu peidio â’i chael.

Os ydych yn 16 neu’n hŷn, cewch gydsynio i gael triniaethau neu archwiliadau meddygol. Cewch hefyd benderfynu peidio â bwrw ymlaen â rhywbeth. Yn union fel rhywun sydd dros 18, os ydych wedi cael yr holl wybodaeth am y driniaeth a’ch bod yn gallu deall y penderfyniad rydych yn ei wneud, fe gewch gydsynio. Rydym yn galw hyn yn ‘alluedd’ i gydsynio. Ni all unrhyw un fynd yn erbyn eich penderfyniad (gan gynnwys meddygon neu’r bobl sydd â chyfrifoldeb rhiant arnoch) ac eithrio mewn rhai sefyllfaoedd penodol pan fyddwch chi o dan 18 a/neu fod digon o wybodaeth i awgrymu nad oes gennych chi’r galluedd i gydsynio. Dim ond mewn sefyllfaoedd difrifol iawn y bydd hyn yn digwydd fel arfer, pan allai gwrthod triniaeth olygu y byddwch yn marw neu’n dioddef canlyniadau difrifol. Gall y meddyg ofyn i’r bobl sydd â chyfrifoldeb rhiant arnoch wrthod eich penderfyniad. Os bydd y bobl sydd â chyfrifoldeb rhiant yn gwrthod gwneud hyn, gall y meddygon wneud cais i’r Llys Gwarchod i ofyn i’r llys benderfynu a ddylid bwrw ymlaen â’r driniaeth ai peidio.

Os ydych o dan 16, cewch gydsynio os allwch chi ddangos eich bod yn deall yn iawn yr hyn y mae’r driniaeth yn ei olygu. Bydd hyn yn cael ei benderfynu o achos i achos a bydd hefyd yn dibynnu ar y driniaeth dan sylw. Os nad oes gennych chi’r galluedd i benderfynu, bydd gofyn i rywun â chyfrifoldeb rhiant arnoch ddewis cydsynio i’r driniaeth sy’n cael ei hawgrymu i chi ai peidio.

Os na allwch gydsynio i gael triniaeth feddygol, oherwydd eich bod o dan 16 ac nad oes gennych chi alluedd, bydd rhywun sydd â chyfrifoldeb rhiant amdanoch yn cael cydsynio i’r driniaeth ar eich rhan. Mae’n rhaid bod y person hwnnw’n gallu deall yr hyn sy’n digwydd er mwyn gallu cydsynio i chi gael triniaeth.

Os yw’r oedolyn yn gwrthod cydsynio a bod y meddygon yn meddwl mai cael y driniaeth fyddai orau i chi, gall y meddygon ofyn i lys benderfynu beth ddylai ddigwydd. Mae’r un peth yn wir os yw pwy bynnag sydd â chyfrifoldeb rhiant amdanoch eisiau i chi gael triniaeth ond nad yw’r meddygon yn cytuno mai dyna fyddai orau i chi.

Mewn rhai sefyllfaoedd, bydd meddygon yn cael eich trin heb i chi, na rhywun sydd â chyfrifoldeb rhiant amdanoch, gydsynio. Mewn achosion brys, a phe byddech yn marw heb driniaeth frys, byddai’r meddygon yn cael eich trin heb i chi gydsynio. Gallai hyn fod am eich bod yn anymwybodol, ac nad oes modd cysylltu â’ch rhieni neu ofalwr. Gallech hefyd gael eich trin pe byddai gennych salwch a fyddai’n peryglu iechyd y cyhoedd.

Efallai y bydd gennych gyflwr iechyd meddwl sy’n golygu nad oes gennych alluedd i gydsynio i gael triniaeth ar gyfer y cyflwr hwnnw.

Heblaw yn un o’r sefyllfaoedd eithriadol hyn, os yw meddyg neu nyrs yn eich trin heb i chi neu rywun sydd â chyfrifoldeb rhiant amdanoch gydsynio, neu heb benderfyniad gan y llys sy’n dweud y dylech gael eich trin, fe allai ef neu hi fod yn torri’r gyfraith.

Weithiau, os bydd rhywun wedi cael damwain wael neu fod rhywbeth wedi mynd o’i le gyda’u hiechyd, mae’n bosib y byddant yn cael eu cadw’n fyw ond heb allu dweud beth maen nhw eisiau ei weld yn digwydd. Pe byddai hyn yn digwydd i chi, byddai’r meddygon yn siarad â’ch rhieni neu â phwy bynnag sydd â chyfrifoldeb rhiant amdanoch i drafod y peth gorau i’w wneud. Pe byddai’r meddygon a’ch rhieni’n cytuno, fe fyddent yn cael gwneud yr hyn fyddai ei angen i’ch cadw’n fyw. Pe byddent yn anghytuno ynglŷn â’r hyn ddylai ddigwydd, byddai’n rhaid gofyn i’r llysoedd benderfynu.