Ar ôl gwasanaethu yn y rhyfel, mae Francis Cassavant yn dychwelyd i’w dref gydag un pwrpas: i ddial ar ran ei ffrind Nicole Renard. Fel merch ifanc, cafodd Nicole ei cham-drin yn rhywiol. Mae’r digwyddiad wedi ei gadael â thrawma ar hyd ei hoes.
Mae’r llyfr “Heroes” yn delio â themâu emosiynol fel rhyfel, anhwylder straen ôl-drawmatig (PTSD) a cham-drin rhywiol. Un thema, fodd bynnag, sy’n dod yn amlwg tua diwedd y llyfr yw gwarcheidwadaeth neu vigilantism, pan fydd unigolion yn cymryd y gyfraith i’w dwylo eu hunain heb yr awdurdod cyfreithiol i wneud hynny.
Allwch chi gymryd y gyfraith i’ch dwylo eich hun?
Mae’r anghyfiawnder difrifol hwn yn cynddeiriogi Francis. Mae’n teimlo gorfodaeth i gymryd y gyfraith i’w ddwylo eich hun. Mae’n cymryd gwn ac yn bwriadu saethu Larry’n farw. Serch hynny, a yw’r gyfraith ar ei ochr e?
I ateb y cwestiwn hwn, gadewch i ni edrych ar gyfraith Cymru a Lloegr.
A yw ein system gyfreithiol yn delio â chyflawnwyr y mae eu bwriadau yn ymddangos yn foesol gywir, ond y gellir disgrifio eu gweithredoedd fel rhai anghyfreithlon?
Yn gyntaf, rhaid gwneud gwahaniaeth pwysig rhwng gwarcheidwadaeth a hunanamddiffyn.
Gwarcheidwadaeth yw pan fydd dioddefwr, neu rywun sy’n poeni am y dioddefwr, yn cyflawni trais yn erbyn y cyflawnwr ar ôl i’r cyflawnwr gyflawni’r drosedd. Nid atal niwed yw’r bwriad fan hyn ond dial.
Hunanamddiffyn yw pan fydd rhywun yn cyflawni trais yn erbyn y troseddwr ar yr un pryd ag yr ymosodir arnyn nhw. Mae trais yn yr achos hwn yn cael ei gyflawni gyda’r bwriad o amddiffyn eich hun rhag unrhyw niwed posib.
Mae’r rhan fwyaf o weithredoedd troseddol yn gofyn am falais neu fwriad drwg. Serch hynny, gyda gwarcheidwadaeth, nid yw malais wastad yn bresennol (o leiaf nid gyda Francis). Felly, beth sy’n gwneud gwarcheidwadaeth yn beth gwael?
I ateb y cwestiwn hwn, gadewch i ni edrych ar gyfraith Cymru a Lloegr.
A yw ein system gyfreithiol yn delio â chyflawnwyr y mae eu bwriadau yn ymddangos yn foesol gywir, ond y gellir disgrifio eu gweithredoedd fel rhai anghyfreithlon?
Yn gyntaf, rhaid gwneud gwahaniaeth pwysig rhwng gwarcheidwadaeth a hunanamddiffyn.
Gwarcheidwadaeth yw pan fydd dioddefwr, neu rywun sy’n poeni am y dioddefwr, yn cyflawni trais yn erbyn y cyflawnwr ar ôl i’r cyflawnwr gyflawni’r drosedd. Nid atal niwed yw’r bwriad fan hyn ond dial.
Hunanamddiffyn yw pan fydd rhywun yn cyflawni trais yn erbyn y troseddwr ar yr un pryd ag yr ymosodir arnyn nhw. Mae trais yn yr achos hwn yn cael ei gyflawni gyda’r bwriad o amddiffyn eich hun rhag unrhyw niwed posib.
Mae’r rhan fwyaf o weithredoedd troseddol yn gofyn am falais neu fwriad drwg. Serch hynny, gyda gwarcheidwadaeth, nid yw malais wastad yn bresennol (o leiaf nid gyda Francis). Felly, beth sy’n gwneud gwarcheidwadaeth yn beth gwael?
Pam mae gwarcheidwadaeth yn drosedd?
Nid oes pob math o warcheidwadaeth yn fater o gael cyfiawnder.
Efallai y bydd rhai gwarchodwyr yn niweidio eraill y maen nhw’n gweld sy’n eu bygwth pan fyddan nhw mewn gwirionedd yn ddieuog.
Dim ond pan fyddan nhw wedi cael treial teg y mae’r gyfraith yn caniatáu cosbi troseddwyr. Mae’r hawl i dreial teg wedi’i ymgorffori yn Erthygl 6 o Gonfensiwn Hawliau Dynol Ewrop, sy’n ei wneud yn hawl ddynol.
Felly yn achos Larry, byddai wedi cael hawl i dreial teg , lle byddai rheithgor yn gorfod gwrando ar yr holl dystiolaeth ger eu bron, ac ar ôl archwilio ac adolygu’r dystiolaeth honno, byddai’r barnwr yn gofyn iddyn nhw benderfynu a oedd Larry yn euog neu’n ddieuog.
Mae’r system hon yn bodoli i wneud yn siŵr nad oes unrhyw bobl ddiniwed yn cael eu cosbi am drosedd na chafodd ei chyflawni.
Beth allwn ei wneud os nad yw’r heddlu ar gael?
Yr unig gamau y caniateir i ni eu cymryd o dan gyfraith Cymru a Lloegr yw arestio.
Mae hyn yn golygu y gall dinasyddion preifat, h.y. pobl nad ydynt yn gweithio ym maes gorfodi’r gyfraith, arestio rhywun sy’n cael ei amau am drosedd dros dro hyd nes bydd yr heddlu ar gael. Mae’n bwysig nodi na chaniateir i’r rhai sy’n arestio achosi unrhyw niwed corfforol i’r rhai sy’n cael eu harestio.
Dim ond os yw’r person o dan amheuaeth wedi cyflawni trosedd dditiadwy y gall caniatâd i arestio ddigwydd. Mae trosedd dditiadwy yn drosedd ddifrifol y gellir ei rhoi ar brawf yn y llys yn unig. Mae’r math hwn o drosedd yn cynnwys llofruddiaeth, troseddau rhywiol, troseddau cyffuriau a thwyll.
Beth all Francis ei wneud o dan gyfraith Lloegr?
Yr unig opsiwn cyfreithiol sydd gan Francis yw riportio trosedd Larry i’r heddlu.
Ni fyddai llofruddiaeth, ymosodiad, cam-drin ac unrhyw niwed corfforol difrifol yn ogystal ag aflonyddu yn cael eu caniatáu o dan y gyfraith oherwydd bod y dioddefwr yn droseddwr yn unig.
I gloi
Mae gan Francis y bwriad cywir i gael cyfiawnder ar ran Nicole. Cyfiawnder yw pwrpas system gyfreithiol, ond y llys yw’r lle y dylai ddigwydd. Mae treial yn sicrhau tegwch y weithdrefn lle mae pobl sydd o dan amheuaeth o droseddu yn euog neu’n ddieuog. Mae hyn yn sicrhau bod y bobl iawn yn cael eu cosbi ac na fydd unrhyw berson diniwed yn cael ei gosbi am drosedd na chafodd ei chyflawni.
Pwy all eich cefnogi chi?
Isod, ceir rhestr o asiantaethau a fydd yn eich helpu os ydych chi wedi dioddef trosedd:
- Asiantaeth Troseddu Cenedlaethol
- Tystion Cyngor ar Bopeth
- uk
- Gwasanaeth Erlyn y Goron
- Gwybodaeth i Ddioddefwyr a Thystion
- Crimestoppers yng Nghymru | Crimestoppers
- Stori Cymru
- Bawso
- New Pathways
- Cymorth i Ferched Cymru
- Byw Heb Ofn Cymru
Cliciwch ar y dolenni i gael mwy o wybodaeth am y cymorth sydd ar gael.
Bywgraffiad
Fy enw i yw Layla Almasri, ac rwy’n fyfyrwraig gradd meistr ym Mhrifysgol Abertawe. Ar hyn o bryd, rwy’n astudio Cwrs Ymarfer y Gyfraith a fydd yn caniatáu i fi ddod yn gyfreithwraig gymwys. Mae gen i ddiddordeb ym maes ymarfer cyfraith hawliau dynol.
Diolch i Yasmin Husain o Sinclairs Law am brawfddarllen y blog hwn.